Gansing (Tollen)

Op 27 oktober 2019 won een vergassing uit het regentschap Kubu Raya, in de provincie West-Kalimantan, de vergassingswedstrijd in Melayu Art and Culture Festival XII (Festival Seni Budaya Melayu XII). Het draaide 20 minuten en 8 seconden en versloeg andere vertegenwoordigers van andere regentschappen in de provincie.

Het spel om het langst gas te laten draaien heet pangkak gasing in de lokale taal van West-Kalimantan, wat strijden om gas betekent (Buah Kayu Yang Terus Berputar, 2019).

Gasing of top in het Engels wordt al eeuwenlang over de hele wereld gespeeld. Volgens historische gegevens is het op veel archeologische vindplaatsen verschenen, wat bewijst dat het al sinds de oudheid bestaat (McClary, 1997).

Het is een spel dat niet alleen door kinderen maar ook door volwassenen wordt gespeeld. Gasing is in principe een speeltje dat om zijn as draait. Door gebruik te maken van een touw wordt er gas gesponnen. Om het om zijn as te laten draaien, moet een speler eerst het gas laten draaien. Vervolgens gooit de speler het om het te laten draaien terwijl hij zich nog steeds vasthoudt aan een rand van het touw.

In Indonesië is vergassing bijna verspreid over de hele archipel en is het bekend onder verschillende namen in de hele archipel. Op basis van informatie van de officiële site van de Indonesische overheid, Indonesia.go.id, noemen de inwoners van West-Java en Jakarta het spel 'gangsing' of 'panggal'. De mensen van Lampung noemen het 'pukang'. De mensen in Oost-Kalimantan noemen het 'begasing'. In de Molukken staat het bekend als 'apiong', terwijl het in West-Nusatenggara bekend staat als 'maggasing'. De naam 'maggasing' (ook bekend onder de naam 'aggasing') wordt ook gebruikt door de Bugis-bevolking in Zuid-Sulawesi, terwijl de mensen van Bolaang Mongondow in Noord-Sulawesi het 'paki' noemen. De mensen van Jambi, Bengkulu, West-Sumatra, Tanjungpinang en Riau-eilanden noemen het 'gassen'. Oost-Javanen noemen het spel 'kekehan'. Ondertussen wordt het spel in Yogyakarta met twee verschillende namen genoemd. Als het van bamboe is gemaakt, wordt het 'gangsingan' genoemd, en als het van hout is gemaakt, wordt het 'pathon' genoemd (Buah Kayu Yang Terus Berputar, 2019).

Hoewel tot nu toe niemand de sporen van de oorspronkelijke en de vroegste vergassing heeft kunnen vertellen, wordt gezegd dat het traditionele vergassingsspel afkomstig is van mensen die sinds de 15e eeuw aan de Maleisische kust woonden in het tijdperk van het Sultanaat van Melaka. Vroeger speelden mensen meestal aan het einde van de rijstoogst. Het gebeurde omdat ze niet veel te doen hadden (Ho, 2013).

Met andere woorden, mensen hadden meer tijd om leuke activiteiten te doen na maanden van hard werken in het rijstveld.
Volgens Pipet (1993) is het ontstaan van gasvorming gerelateerd aan de berembangboom die in de buurt van de zee groeit.

Door de vorm van de vrucht van de boom kan deze worden gesponnen als gas dat tegenwoordig bekend is.

Er wordt aangenomen dat de unieke vorm van de vrucht een gasvormige creatie heeft geïnspireerd die erop lijkt. Interessant is dat er een andere theorie is die zegt dat het spel van vergassen begon met eieren om te draaien. De regel van het spel, degene die het langst kan duren, wordt de winnaar. Vervolgens werd dit ei in zijn ontwikkeling vervangen door rond hout.

Volgens Alif, Sachari en Ichsan (2006), met betrekking tot de geschiedenis van vergassing in Indonesië, met name die in West-Java, werden alle delen van vergassing uit de natuur verkregen. Het is duidelijk dat in het begin het leven van oude mensen een samenleving was die daarom zeer harmonieus was met de natuur Het begin van de manifestatie van traditionele gemeenschapsspellen was altijd gerelateerd aan de natuurlijke omgeving. Dit was te wijten aan de intimiteit van mensen die in hun dagelijks leven met de natuur leven. De wet van de natuur werd opgevat als de 'wet van God' die strikt moest worden nageleefd, zodat mensen zich bewust zouden zijn van hun schepper wanneer ze in contact kwamen met de natuur.

Gasing zou eerder dan de 15e eeuw gespeeld kunnen zijn. De geschiedenis vermeldt dat er tijdens de Song-dynastie (960-1279) in China een gasspel werd gespeeld dat bekend staat als ch'en-ch'ien en dat werd gespeeld door de hofdames (Wilkins, 2002). Hoewel het gebruikte materiaal ivoor was, geen hout, werkte het net als gasvorming dat in het Maleis bekend is. Daarom kan gas afkomstig zijn uit China voordat het bekend is en wordt gespeeld door de mensen van de Maleisische kust.

De uitleg van Gungwu Wang (1991) over patronen van Chinese migratie geeft ons meer inzicht en een mogelijkheid om de oorsprong van vergassing te kennen. Volgens Wang zijn er vier patronen van Chinese migratie: huagong-patroon (Chinese koelies), huaqiao-patroon (Chinese bijwoners), huayi-patroon (Chinese afkomst) en huashang-patroon (Chinese handelaren).

Het is het huashang-patroon dat volgens hem het vertrekpunt is van de Chinese migratie en het meest duurzame patroon van de oudheid tot recentere tijden. Hij voerde verder aan dat het huashang-patroon al bestaat sinds ten minste de Song-dynastie.

Dit zou de route van de reis van het gas van China naar de Maleisische kust en vervolgens naar de Indonesische archipel inclusief het eiland Java kunnen verklaren. Het zou een verklaring kunnen zijn dat het de Chinezen waren die het spel hebben uitgevonden.

Afgezien van de verschillende theorieën over de oorsprong van gas, zijn veel autoriteiten (d.w.z. Indonesië, Maleisië, Singapore) van mening dat het een van de culturele bezittingen van het land is die moet worden bewaard (Ho, 2013; Larasati, 2011; Purwaningsih, 2006; en Royana, 2017). In het dagelijks leven van Indonesiërs is gasvorming nauwer verwant aan kinderen. In de Javaanse cultuur wordt gasing bijvoorbeeld opgenomen als dolanan, een Javaanse term om kinderspelen aan te duiden. Op Java zijn er eigenlijk veel soorten en soorten traditionele kinderspellen, van de eenvoudigste tot de meer complexe spellen die onderscheidende bewegingen, liedjes zingen en speciale apparatuur vereisen (Purwaningsih, 2006). Verschillende bronnen hebben melding gemaakt van een verschillend aantal dolanan op Java. In Serat Saraja, geschreven door Koesoemadiningrat, staat dat er 60 traditionele kinderspelen zijn. Dharmamulya documenteert Dolanan maar liefst 241 spellen. Terwijl H. Overbeck in het boek Javaansche Meisjesspelen en Kindertiedjes stelde dat het aantal kinderspelen op Java 697 spelen is (in Dharmamulya, 1992).

Ongeacht de oorsprong, materialen, verschillende namen en vormen, gasvorming is een artefact dat in verschillende culturen voorkomt, waaronder Java. Het bestaan van vergassing in Indonesië duidt op het bestaan van interculturele interactie die al sinds de oudheid of in ieder geval honderden jaren geleden heeft plaatsgevonden.